Welke kennis hebben onderzoeken naar de COVID-19 maatregelen opgeleverd?

Tijdens de COVID-19-pandemie heeft de Nederlandse overheid verschillende maatregelen getroffen om de impact van de pandemie op kwetsbare bevolkingsgroepen en sectoren te beperken. Om inzichten te verkrijgen uit de pandemie hebben ZonMw en de NWO sinds 19 een groot aantal COVID-2020-gerelateerde onderzoeksprojecten gefinancierd. Ecorys heeft onlangs een inventarisatie uitgevoerd van de kennis die is voortgekomen uit deze projecten.

Achtergrond

Binnen ons inventarisatieonderzoek lag de focus specifiek op de gevonden effecten van verschillende maatregelen op doelgroepen in de zorgsector. De COVID-19-pandemie en daaropvolgende getroffen maatregelen hebben een grote invloed gehad op de Nederlandse gezondheidszorg. In de zorgsector leidde de pandemie onder andere tot oversterfte, tot een toename van uitgestelde en verminderde zorg en tot uitdagingen voor de mentale gezondheid en vitaliteit van zorgpersoneel. Tegelijkertijd werd binnen de zorgsector een snelle overstap gemaakt naar digitale gezondheidstoepassingen, met als doel de negatieve effecten van COVID-19-maatregelen te verminderen. De manier waarop zorg werd geleverd en georganiseerd is tijdens de COVID-19 pandemie aangepast aan de nieuwe situatie. Dit resulteerde in een grotere inzet van zorg op afstand en de ontwikkeling van diverse e-learning modules.

In ons inventarisatieonderzoek hebben we de onderzoeken die werden gefinancierd door ZonMw en de NWO systematisch geïnventariseerd aan de hand van een uitgebreid codeboek. Vervolgens hebben we internationale literatuur gebruikt op twee manieren: ten eerste om de bevindingen van de onderzoeken uit de inventarisatie te vergelijken met andere studies, en ten tweede om leemtes in de verzamelde kennis aan te vullen.

Belangrijkste bevindingen

Op basis van ons inventarisatieonderzoek en de vergelijking met internationale literatuur werden vijf kennishiaten gevonden. Dit wil zeggen dat specifieke kennis over de COVID-19 maatregelen op deze gebieden nog ontbreekt, zowel in ZonMw en NWO-gefinancierd onderzoek als in de internationale literatuur.

1) Het is onvoldoende bekend welk effect de COVID-19-maatregelen hebben gehad op de verspreiding binnen zorginstellingen. Verder onderzoek is nodig om een beter beeld te krijgen van de effecten van de diverse COVID-19- maatregelen in zorginstellingen.

2) Het ontbreekt nog altijd aan kennis over welk effect de COVID-19-maatregelen hebben gehad op kosteneffectiviteit in de zorg. Het bewijs uit de literatuur is uiteenlopend en gaat vooral in op niet-Europese landen en op andere sectoren dan de zorgsector. Mogelijk verschilt de kosteneffectiviteit ook per zorgsector.

3) Het is niet duidelijk welk effect de COVID-19-maatregelen hebben gehad op de kwaliteit van de zorg. Meer onderzoek is nodig naar de effecten van de maatregelen op de kwaliteit van zorg en in hoeverre mitigatiemaatregelen voor diverse patiëntengroepen in Nederland effectief zijn geweest.

4) De effecten van de COVID-19-maatregelen op specifieke doelgroepen is onvoldoende onderzocht. Bijvoorbeeld op het gebied van e-health. Meer onderzoek naar gender- en intersectionele informatie kan hier voor waardevolle inzichten zorgen.

5) Tot slot ontbreekt het aan kennis over de (gemiste) rol van preventie. Meer kennis over de rol en effecten van preventie kan waardevol zijn om beter voorbereid te zijn om een pandemie. Deze kennis kan bovendien bijdragen aan duurzame en kosteneffectieve zorg.

Onze bevindingen stellen ZonMw en NWO in staat om gericht onderzoek te (laten) doen naar de onderwerpen waar op dit moment onvoldoende bekend over is (kennishiaten).

Klant recensie:
We hebben prettig met Ecorys samengewerkt en zijn enthousiast over het geleverde resultaat. Ecorys wist de vele effecten van een groot aantal verschillende maatregelen op veel verschillende doelgroepen op een duidelijke manier te beschrijven, hieruit conclusies te trekken en aan te stippen waar kennishiaten voor toekomstig onderzoek liggen. De naar voren gekomen kennishiaten kunnen wij weer gebruiken om vervolgonderzoek op uit te zetten.