Inzicht in sociale gevolgen circulaire economie

Hoe beïnvloedt de circulaire transitie de samenleving? En hoe zorgen we ervoor dat de circulaire economie voor iedereen is? Die vragen heeft Ecorys in opdracht van Provincie Zuid-Holland onderzocht.

In een volledig circulaire economie produceren we niet alleen anders, maar verandert ook de manier waarop we consumeren. Dat heeft allerlei sociale gevolgen voor deelname aan de arbeidsmarkt, koopkracht, de onderwijsbehoefte en de manier waarop we met onze spullen omgaan, ons gedrag dus. Een volledig circulaire economie in 2050, waaraan de volledige samenleving deelneemt, dat is het streven van de Provincie Zuid-Holland.

In dit onderzoek concludeert Ecorys dat de transitie naar een circulaire economie uitdagingen met zich mee brengt als het gaat om inclusiviteit. Minder massaproductie betekent dat producten mogelijk duurder worden en daarmee minder bereikbaar voor lagere inkomens. Voor digitaal minder vaardigen is deelname aan de platformeconomie en verdergaande digitalisering van het dagelijks leven een uitdaging. Anderzijds vraagt de circulaire economie om andere vaardigheden, die ook praktisch van aard zijn, wat kansen biedt aan praktisch geschoolde inwoners van Zuid-Holland. Bovendien is een deel van de lagere inkomens vaak al gewend hun spullen te (laten) repareren in plaats van steeds nieuwe te kopen, waardoor zij al minder primaire grondstoffen gebruiken. Er is dus geen eenduidig beeld te scheppen van de inclusiviteit van de circulaire economie. Wat wel duidelijk is, is dat met name digitalisering en de bereikbaarheid van gezonde en kwalitatief goed producten een belangrijke uitdaging vormen.

Voor dit onderzoek heeft Ecorys de potentiële sociale gevolgen van de circulaire economie verkend aan de hand van vijf circulaire businessmodellen:

1. Circulaire productieketens - Inzet van volledig hernieuwbare, recyclebare en biologisch afbreekbare grondstoffen met als doel het gebruik van primaire grondstoffen te verminderen;
2. Maximalisatie van hergebruik en recycling - Hergebruik en recycling van alles wat in de lineaire economie als afval wordt gezien.
3. Optimalisatie van de productlevensduur - Verlengen/optimaliseren van de product-levensduur door waarde te creëren in de kwaliteit en levensduur van het product in plaats van een hoog productievolume.
4. Deeleconomie - Faciliteren van huren, delen, lenen, overdragen of ruilen van middelen, zodat we als individu minder spullen in eigendom hoeven te hebben.
5. Product-as-a-service - Consumenten worden gebruiker van een dienst in plaats van eigenaar van een product. Dit hangt ook weer samen met bijvoorbeeld de optimalisatie van de productlevensduur: Aan kwaliteit hangt een prijskaartje. Door het product als dienst aan te bieden wordt het voor meer mensen bereikbaar.

Per businessmodel hebben we, door literatuurstudie en gesprekken met beleidsmakers en experts in de circulaire economie, verkend wat de mogelijke materiële (werk en inkomen, koopkracht) en immateriële (consumptiegedrag en kennis, houding en gedrag ten opzichte van grondstoffenstromen) gevolgen zijn voor de inwoners van Zuid-Holland. Daaruit is geconcludeerd dat betrokkenheid bij en inclusie in de circulaire economie niet eenduidig is. Een belangrijke taak van de overheid om de ambitie in 2050 te behalen is inzetten op gedragsverandering bij consumenten en producenten door communicatie en onderwijs enerzijds en door wetgeving anderzijds. Bij alle besluiten die daartoe worden genomen dient aandacht te zijn voor de onderkant van de samenleving. Circulair impliceert immers dat iedereen mee kan doen.

Bezoek voor meer informatie de website van de provincie Zuid-Holland.