Transparantiebenchmark met name in beginperiode belangrijk bij het agenderen van duurzaamheid

De Transparantiebenchmark heeft in de beginperiode een belangrijke bijdrage geleverd in het agenderen van duurzaamheid. In de afgelopen jaren neemt de doeltreffendheid af. De toekomst van de benchmark is grotendeels afhankelijk van hoe de nieuwe internationale richtlijn Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) wordt uitgewerkt en hoe de naleving wordt geborgd. Dat blijkt uit onze evaluatie van de Transparantiebenchmark en de Kristalprijs over de periode 2016-2020, in opdracht van het ministerie van EZK.

Het kabinet voert beleid om het bedrijfsleven duurzaam te laten ondernemen, gericht op het succesvol uitvoeren van bedrijfsactiviteiten en het voorkomen van het schenden van mensenrechten en negatieve milieueffecten door organisaties in binnen- en buitenland. Daarbij verwacht het kabinet dat organisaties in Nederland en in hun internationale activiteiten internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (iMVO). Om transparantie over het iMVO-beleid te waarborgen, zet het ministerie van EZK twee instrumenten in: de Transparantiebenchmark en bijbehorende Kristalprijs. Het doel van de evaluatie van deze twee instrumenten is om (1) inzicht te geven in de mate waarin de instrumenten bijdragen aan de doelstellingen van het kabinetsbeleid voor iMVO en (2) duidelijk te maken of de instrumenten een rol kunnen blijven spelen, gegeven de verwachte nieuwe internationale richtlijn CSRD.

Doeltreffendheid Transparantiebenchmark
Uit de studie blijkt dat de Transparantiebenchmark een belangrijke bijdrage heeft geleverd in het agenderen van duurzaamheid, met name in de beginperiode. Denken over duurzaamheid was in de beginjaren nog nieuw en de Transparantiebenchmark heeft dit hoger op de agenda gezet. De relevantie van het instrument is echter in de loop der jaren afgenomen. De komst van meer (internationale) duurzaamheidsbenchmarks heeft ervoor gezorgd dat de Transparantiebenchmark aan relevantie en doeltreffendheid heeft verloren. Zo wordt er nauwelijks naar gevraagd vanuit stakeholders of consumenten. Bestuurders waarderen goed scoren op de benchmark vooral met het oog op imago, bij mindere scores wordt de bedrijfsvoering niet aangepast. De administratieve last van de benchmark wordt als hoog ervaren.

Toekomst van de Transparantiebenchmark
De toekomst van de Transparantiebenchmark en de Kristalprijs is grotendeels afhankelijk van hoe de CSRD concreet wordt uitgewerkt in criteria en hoe de naleving wordt geborgd. Daarbij zien wij drie aanvliegroutes voor de toekomst van beide instrumenten en de rol van het ministerie van EZK.

• Aanvliegroute 1: in deze route wordt het naleven van de CSRD wettelijk verplicht. Daarmee zorgt de CSRD, samen met de beschikbaarheid van diverse andere standaarden voor het rapporteren en benchmarken van duurzaamheidsprestaties, voor een toename en behoud van transparantie in verslaglegging. Als gevolg kan de Transparantiebenchmark worden beëindigd, zodat het ministerie van EZK en de RVO de middelen op een andere wijze kunnen inzetten.
• Aanvliegroute 2: In deze route wordt de CSRD op basis van vrijwilligheid vormgegeven. Hier kan de Transparantiebenchmark fungeren als voorbereiding op de CSRD, mits de criteria in lijn worden gebracht met de CSRD. Hierbij is onder andere de hoge administratieve last van de benchmark een belangrijk aandachtspunt.
• Aanvliegroute 3: deze route betreft een tussenvorm van de voorgenoemde opties, waarbij de Transparantiebenchmark wordt voorgezet tot paar jaar na de invoer van de CSRD. Voor de gewenning en naleving van nieuwe regelgeving is vaak een aantal jaren nodig. Daarom is het waardevol om voorlopig door te gaan met de Transparantiebenchmark, tot men aan de CSRD gewend is.