De effecten van sociale innovaties op de zorgarbeidsmarkt

De houdbaarheid en de toegankelijkheid van de zorg staan onder druk. De zorgvraag stijgt sneller dan het aantal zorgverleners. Naast meer aandacht voor preventie en het anders inrichten van de zorg , is het van belang efficiënter te gaan werken met de beschikbare (personele) zorgcapaciteit. Sociale innovaties gericht op het vernieuwen van arbeidsorganisaties en arbeidsrelaties kunnen hierbij helpen. Ecorys bracht deze sociale innovaties in beeld.

Achtergrond

Door dubbele vergrijzing en stijgende zorgkosten staan de houdbaarheid en toegankelijkheid van zorg onder druk. Het is een steeds groter wordende uitdaging kwalitatief goede, betaalbare en toegankelijke zorg te leveren. Daarnaast wordt verwacht dat het personeelstekort verder zal toenemen.

Het is nodig de zorg toekomstbestendig te maken. Hierbij is het van belang in te zetten op een combinatie van het aantrekken van (nieuwe groepen) potentiële zorgverleners en het bevorderen van behoud van zorgverleners. Daarnaast is het noodzaak om efficiënter te gaan werken met de (personele) zorgcapaciteit die wel beschikbaar is. Sociale innovaties die gaan over het vernieuwen van de arbeidsorganisatie en arbeidsrelaties kunnen hierbij helpen.

Ecorys bracht de mogelijke baten van deze sociale innovaties in beeld. Hierbij is gekeken naar drie toepassingen van sociale innovaties in de zorg, namelijk (1) taakherschikking in de huisartsenzorg en de heelkunde, (2) jobcarving in de langdurige zorg, en (3) bevordering van de samenwerking tussen formele en informele zorgverleners.

Belangrijkste bevindingen

Het onderzoek is in drie stappen uitgevoerd. Als eerst is het theoretisch maximaal haalbare effect van sociale innovaties op de personeelscapaciteit in de zorg in kaart gebracht. Vervolgens is onderzocht wat het effect van sociale innovaties is op het behoud van personeel, op het onbenut arbeidspotentieel, op de doelmatigheid en op de kwaliteit van zorg. Tot slot zijn knelpunten geformuleerd en is geadviseerd over beleidsopties voor opschaling. 

Uit het onderzoek komt naar voren dat er in potentie een aanzienlijk deel van de huisartsencapaciteit kan worden vrijgespeeld door inzet van taakherschikking. De effecten op het behoud van huisartsen lijkt positief, de effecten op het onbenut arbeidspotentieel en de doelmatigheid zijn nihil en de kwaliteit van zorg zal naar verwachting gelijk blijven. In de heelkunde zijn de effecten kleiner omdat taakherschikking momenteel al grotendeels ingezet wordt.

Jobcarving in de langdurige zorg zal er in beperkte mate voor zorgen dat er capaciteit vrijkomt bij zorgprofessionals. Jobcarving lijkt weinig effect te hebben op behoud, een groter effect op de toename van het onbenut arbeidspotentieel, geen effect op doelmatigheid en naar verwachting een gelijk effect op de kwaliteit van zorg.

Tot slot kan in theorie door middel van taakverschuiving naar informele zorgverleners een deel van de capaciteit van zorgprofessionals vrijkomen. Het is onbekend hoe groot het effect hiervan is op het behoud van zorgprofessionals. De vraag is of het wenselijk en haalbaar is dat een groot deel van de taken wordt overgenomen door informele zorgverleners.

Lees voor alle resultaten en meer informatie het volledige rapport.