De toegevoegde waarde van wooncoöperaties op de Nederlandse woningmarkt

Wooncoöperaties hebben tot nog toe een beperkte toegevoegde waarde bij het oplossen van grote vraagstukken op de Nederlandse woningmarkt. Dit komt mede door de grote rol die woningcorporaties spelen op de woningmarkt voor de lagere inkomens. Tegelijkertijd kan de wooncoöperatie in Nederland wel een geschikt vehikel zijn om specifieke woonwensen te realiseren, zoals bijvoorbeeld het huisvesten van gelijkgezinde groepen van personen. Dat blijkt uit ons internationaal vergelijkend onderzoek naar de positie van wooncoöperaties in Denemarken, Duitsland, Oostenrijk, Zweden en Zwitserland, dat wij uitvoerden in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De minister heeft ons onderzoeksrapport onlangs <a href="https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/06/21/kamerbrief-over-internationaal-vergelijkend-onderzoek-naar-wooncooperaties">aangeboden</a> aan de Tweede Kamer.

Sinds de herziene Woningwet per 1 juli 2015 van kracht is, hebben huurders van woningcorporaties de mogelijkheid om een wooncoöperatie te starten. Een wooncoöperatie is in deze wet gedefinieerd als een vereniging die zich ten doel stelt om haar leden in staat te stellen zelfstandig te voorzien in het beheer en onderhoud van de door hen bewoonde woongelegenheden en de direct daaraan grenzende omgeving. Uit evaluaties van de herziene Woningwet blijkt dat er sinds de invoering maar zeer beperkt ervaring is opgedaan met het oprichten van wooncoöperaties.

Kamervragen
Naar aanleiding van deze evaluaties zijn Kamervragen gesteld over de ervaringen met wooncoöperaties in Nederland, de daarbij behorende knelpunten en oplossingen en de ervaringen met de wooncoöperatie in andere Europese landen. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie (BZK) heeft hierop een internationaal vergelijkend onderzoek aangekondigd naar de positie van wooncoöperaties in Denemarken, Duitsland, Oostenrijk, Zweden en Zwitserland. Ecorys heeft dit onderzoek in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties uitgevoerd.

Toegevoegde waarde blijft beperkt
De toegevoegde waarde van wooncoöperaties op de volkshuisvestelijke opgaven met betrekking tot de beschikbaarheid van betaalbare woningen is vanwege het geringe aantal in Nederland vooralsnog beperkt. In Nederland voorzien de hedendaagse woningcorporaties in het realiseren van een betaalbare woningvoorraad voor de lage en middeninkomens. Om deze reden is het niet te verwachten dat de wooncoöperatie op (korte) termijn in hoge mate bij zal dragen aan de landelijke opgaven met betrekking tot beschikbaarheid en betaalbaarheid.
De toegevoegde waarde van wooncoöperaties op de Nederlandse woningmarkt blijkt vooral te liggen in het realiseren van specifieke woonbehoeften voor doelgroepen die daar op de woningmarkt niet in kunnen voorzien. Dit kan gaan om de betaalbaarheid van de woning, of om specifieke kenmerken zoals gemeenschappelijkheid, duurzaamheid of toegankelijkheid.

Beschikbare en toepasbare instrumenten
De verschillende landen die in dit onderzoek zijn meegenomen, gebruiken uiteenlopende instrumenten om wooncoöperaties te faciliteren, stimuleren en/of bevorderen. De belangrijkste instrumenten voor de Nederlandse situatie zijn financieel van aard. De toegang tot financiering lijkt in Nederland bijvoorbeeld nog bevorderd te kunnen worden.

Wilt u meer lezen over dit onderzoek? Lees dan het volledige onderzoeksrapport (pdf).
Heeft u vragen, neem dan contact op met Erik van Ossenbruggen.