Onderzoek naar de kosten en baten van een nieuw informatielandschap infectieziektebestrijding

In Nederland werd tijdens de coronapandemie duidelijk dat de informatievoorziening voor infectieziektebestrijding (IZB) kwetsbaar was. De crisis toonde aan dat de landelijke IT-systemen verbetering nodig hadden om de IZB beter te ondersteunen en sneller te kunnen opschalen bij een nieuwe uitbraak of pandemie. In dit onderzoek analyseren we de maatschappelijke kosten en baten (MKBA) van de plannen om het huidige informatielandschap te vernieuwen en toekomstbestendiger te maken.

Achtergrond

De nieuwe informatievoorziening infectieziektebestrijding (genaamd Programma IV IZB) zal een aantal van de huidige losse IT-systemen van het RIVM, de GGD-organisaties en GGD GHOR Nederland vervangen door een pandemisch paraat informatielandschap waarin deelsystemen naadloos samenwerken. Hierdoor zal de infectieziektebestrijding bij een nieuwe pandemie beter verlopen en zijn we beter voorbereid.

In opdracht van het ministerie van VWS heeft Ecorys samen met M&I/Partners en Vanberkel Professionals) een maatschappelijke kosten- en batenanalyse (MKBA) van deze plannen uitgevoerd. Door middel van bronnenonderzoek, expertsessies met deskundigen uit de infectieziektebestrijding en diepte-interviews heeft het onderzoeksteam de kosten en baten van het Programma berekend.

Met een MKBA brengen we maatschappelijke kosten en baten van een project of beleid in kaart. Zo geven we inzicht in welke maatschappelijke opbrengsten (baten) zich zullen voordoen, wie de baten zal ontvangen en of deze meer of minder zijn dan de benodigde kosten. Het doel van de MKBA voor het Programma IV IZB is dan ook om vooraf inzicht te geven in de omvang en samenstelling van de kosten en van de baten voor de maatschappij, met daarbij de vraag of de baten de te maken kosten rechtvaardigen.

De kosten en baten zijn in kaart gebracht voor drie situaties: 1) de reguliere situatie, 2) een bovenregionale uitbraak (zoals de mpox-uitbraak), en 3) een pandemie (zoals bij covid-19). De resultaten en berekeningen zijn na afloop gevalideerd.

Belangrijkste bevindingen

Uit ons onderzoek komen drie hoofdconclusies naar voren:

1. Het Programma IV IZB betaalt zich maatschappelijk en financieel terug bij een nieuwe pandemie. De baten omvatten bijvoorbeeld vermeden IT-kosten en tijdsbesparingen bij de verschillende GGD-organisaties en GGD GHOR Nederland. Daarnaast verwachten we een vermindering van onnodige quarantainetijd voor burgers en een verbetering in de tijdige beschikbaarheid van informatie, wat essentieel is voor het nemen van belangrijke beslissingen.
2. Ook zonder pandemie of bovenregionale uitbraak levert het Programma maatschappelijke baten op. Het verbetert de kwaliteit van infectieziektebestrijding (IZB) doordat zorgprofessionals sneller kunnen werken en het RIVM real-time inzicht krijgt in de verspreiding van een ziekte. Hierdoor kan sneller en effectiever worden ingegrepen bij dreigende uitbraken. Bovendien wordt de informatie over infectieziekten minder versnipperd, wat verwarring bij burgers voorkomt en zorgt het Programma voor een betere databeveiliging, waardoor het risico op datalekken afneemt.
3. Zonder het Programma moeten veel kosten worden gemaakt om de huidige systemen draaiende te houden. Onze kostenanalyse laat zien dat de systemen van de GGD-organisaties, GGD GHOR Nederland en het RIVM duur zijn, omdat deze systemen tijdens de COVID-periode snel, inefficiënt en tegen hoge kosten zijn opgezet. Kortom, ook zonder het Programma blijft de huidige IV kostbaar, terwijl we tegelijkertijd minder goed voorbereid blijven op een nieuwe pandemie of uitbraak.

Meer weten? Lees dan ons volledige rapport .