Beleidsevaluatie bevolkingsonderzoeken naar kanker

Kanker is nog altijd volksziekte nummer één. De verwachting is dat het aantal Nederlanders dat de diagnose kanker krijgt blijft toenemen: van 130,000 nieuwe patiënten in 2022 naar 156,000 in 2032. Om kanker in een vroeg stadium op te kunnen sporen worden ieder jaar miljoenen Nederlanders door de overheid uitgenodigd om deel te nemen aan een of meerdere bevolkingsonderzoeken.

Achtergrond

In Nederland worden drie bevolkingsonderzoeken naar kanker aangeboden, namelijk naar baarmoederhalskanker, borstkanker en darmkanker. Deze onderzoeken zijn kosteloos en vrijblijvend toegankelijk voor de mensen die hiervoor in aanmerking komen, bedoeld om kanker in een vroeg stadium op te kunnen sporen. Deze screeningprogramma’s worden gefinancierd vanuit de Subsidieregeling publieke gezondheid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). In 2024 was een subsidiebedrag van ruim 158.3 miljoen euro beschikbaar om de onderzoeken uit te voeren.

Ministeries zijn verplicht om beleid en uitgaven periodiek te evalueren en te laten onderzoeken hoe effectief en efficiënt deze zijn. Omdat de laatste beleidsevaluatie in 2015 is uitgevoerd en in XNUMX een fusie van screeningsorganisaties heeft plaatsgevonden, heeft Ecorys onlangs een nieuwe evaluatie uitgevoerd. Het doel van onze beleidsevaluatie is het onderzoeken van de doeltreffendheid van de bevolkingsonderzoeken en het verkennen van verbeteringen in de organisatie en financiering van de onderzoeken.

Belangrijkste bevindingen

Ons rapport is onlangs naar de Tweede Kamer gestuurd. In ons rapport concluderen we dat de bevolkingsonderzoeken over het algemeen doeltreffend zijn en grotendeels voldoen aan de centrale publieke waarden van kwaliteit, bereikbaarheid en betaalbaarheid.

De screeningprogramma’s zijn effectief in het vroeg opsporen van kanker, wat leidt tot betere behandelopties en gezondheidswinst voor de deelnemers. Ondanks de goede resultaten zien we ook verbeterpunten, vooral rond de uniformiteit van de programma’s en het tekort aan screeningspersoneel, met name voor borstkankeronderzoek. Ook blijft toegankelijkheid een aandachtspunt; taalbarrières en mobiliteitsproblemen belemmeren bepaalde doelgroepen in hun deelname. Innovaties zoals de zelfafnameset voor baarmoederhalskanker kunnen helpen om de deelname te verhogen.

Op financieel vlak zijn de bevolkingsonderzoeken kosteneffectief. Hoewel een lichte kostenstijging wordt verwacht door het toenemende aantal onderzoeken en door stijgende tarieven blijven de totale kosten beheersbaar. Bovendien worden kostenstijgingen nauwlettend gemonitord en besproken om de financiering op peil te houden. Tot slot verloopt de samenwerking tussen de betrokken partijen goed. Ondanks de uitdagingen op het gebied van personeelstekorten en financiële onvoorspelbaarheid, worden deze problemen actief aangepakt en besproken.

Aanbevelingen

Op basis van ons onderzoek geven wij de volgende aanbevelingen:

• Blijf inzetten op het aantrekken en behouden van personeel voor de uitvoering van de bevolkingsonderzoeken.
• Blijf aandacht houden voor het vergroten van de toegankelijkheid van bevolkingsonderzoeken, vooral onder moeilijk te bereiken doelgroepen.
• Aan het ministerie van VWS: Reserveer financiële middelen voor de implementatie van (grootschalige) innovaties en weeg kosten en baten van innovaties af.
• Zorg voor een efficiëntere subsidieafhandeling en tijdige bevoorschotting door blijvende aandacht voor de capaciteitsproblemen bij DUS-I. Waak daarnaast voor het niet tussentijds wijzigen van het controleprotocol.
• Blijf aandacht houden voor stijgende kosten zonder efficiëntie uit het oog te verliezen en speel hier proactief op in door de benodigde reserveringen op toekomstige begrotingen mee te nemen.
  

Meer weten? Lees dan ons volledige rapport en/of de brief aan de Tweede Kamer .