Effectiviteit van aanpak ondermijnende criminaliteit moeilijk te meten

Ondermijnende criminaliteit: we investeren honderden miljoenen euro’s in de bestrijding ervan. Maar wat levert onze aanpak op? Die vraag blijkt lastig te beantwoorden. De kosten en baten van maatregelen zijn moeilijk te inventariseren, door de verwevenheid van de criminele onderwereld met de legale bovenwereld. Daardoor zijn effecten soms lastig te isoleren. Toch is het cruciaal om de effectiviteit van maatregelen te kunnen meten. Want doen we wel de juiste dingen? Daarom zijn er handvatten nodig voor het uitvoeren van maatschappelijke kosten-batenanalyses (MKBA’s) op het gebied van veiligheid en justitie.

In 2021 kondigde het kabinet aan om 434 miljoen euro extra uit te geven voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit. In het coalitieakkoord loopt dit jaarlijks op tot een bedrag van structureel 100 miljoen euro vanaf 2025. 40 miljoen euro wordt gebruikt om de aanpak van ondermijnende criminaliteit op regionaal niveau te versterken. Binnenhavens, vliegvelden en logistieke transportcentra liggen vaak in het buitengebied. Dat maakt deze bedrijvigheid kwetsbaar. Door intensievere samenwerking, van bijvoorbeeld de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIECs) waar partijen zoals gemeenten, provincies, politie, OM, de Belastingdienst en andere instellingen onderdeel van uitmaken, zou ondermijning kunnen worden aangepakt. Daarnaast wordt ingezet op het versterken van de opsporingscapaciteit, het inzetten van nieuwe onderzoekstechnieken en het ontwikkelen van instrumenten tegen zware misdaad.

Alleen harde cijfers zijn meetbaar
Een terugkerende vraag is echter: wat zijn de effecten van deze investeringen? Wordt ondermijning echt tegengegaan? Wat zijn de gevolgen voor het welzijn en de (brede) welvaart van de samenleving? De verwevenheid van de criminele onderwereld met de legale bovenwereld maakt het moeilijk de kosten en baten van maatregelen te inventariseren. De maatschappelijke effecten van ondermijnende criminaliteit zijn sterk met elkaar verweven, waardoor het lastig is een helder beeld te krijgen bij effectiviteit van maatregelen. Dit blijkt ook uit een onderzoek naar de maatschappelijke kosten van drugscriminaliteit. Dit rapport bevat een opsomming van de maatschappelijke kosten van ondermijning en drugscriminaliteit in Nederland die bekend zijn – zogeheten harde cijfers. Bijvoorbeeld de kosten voor de publieke sector die direct te koppelen zijn aan (de bestrijding van) drugscriminaliteit. Andere kosten en baten zijn vaak moeilijk aan te tonen of te kwantificeren. Hoe kan bijvoorbeeld het bredere veiligheidsgevoel van burgers (inclusief materiele en immateriële schade van slachtoffers van drugscriminaliteit) meegenomen worden in een analyse? En hoe beïnvloedt ondermijnende criminaliteit drugsverslavingen en daarmee de kwaliteit van leven van deze verslaafden?

Toepasbaarheid van mkba in het beveiligingsdomein
In 2020 heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het Ministerie van JenV (WODC) daarom <a href="https://25cjk227xfsu3mkyfg1m9xb7-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/01/2020-92-Verkenning-MKBA-werkwijzer-Justitie-en-Veiligheid.pdf" target="blank">onderzoek gedaan naar de toepasbaarheid van maatschappelijke kosten- en batenanalyses in het veiligheidsdomein</a>. Hieruit blijkt dat data over effecten slechts in beperkte mate beschikbaar is. Een integrale MKBA is daardoor lastig uit te voeren. Het onderzoek concludeert dat handvatten kunnen worden uitgedacht in de vorm van een MKBA-werkwijzer op het gebied van justitie en veiligheid. Ecorys ondersteunt deze aanbeveling. Onze experts hebben ruime kennis en ervaring met het uitvoeren van MKBA’s op diverse terreinen, ook specifiek op het gebied van veiligheid. Met deze kennis kunnen zij een waardevolle bijdragen leveren aan het concretiseren van methodiek, definities en eventuele kengetallen op het gebied van justitie en veiligheid. Daarnaast hebben zij de expertise om specifieke landelijke of regionale en lokale maatregelen te analyseren en zo bij te dragen aan een efficiëntere en effectievere aanpak van ondermijning.

Wil meer weten? Onze consultant <a href="mailto:mike.beke@ecorys.com">Mike Beke</a> wisselt graag met u van gedachten.